تاریخ شفاهی ایل شاهسون بغدادی به روایت فتح‌السلطان

 تاریخ شفاهی ایل شاهسون بغدادی به روایت فتح‌السلطان

Oral history of Shahsun Baghdadi tribe according to Fath al-Sultan

تاریخ شفاهی مقدمه‌ای بر تاریخ نوشتاری است. همواره جریان‌های سیاسی و اجتماعی باعث می‌شوند بخش‌های از تاریخ در هاله‌ای از  ابهام بماند و منابع نوشته شده نتواند پاسخگوی نیاز پژوهشگران باشد. درنگ در این شیوه پژوهشی با بهره‌گیری از روایت‌ها، موجب می‌شود پژوهش‌های‌ جامعی در زمینه تاریخ فراهم آید. تاریخ شفاهی نگاهی موشکافانه به رویدادها می‌افکند، به این جهت که پژوهشگر این حوزه با شاهدان عینی رویدادها سر و کار دارد، پرداختن به تجربه‌های اجتماعی و سیاسی هر یک از راویان می‌تواند سرفصل‌های جدیدی برای پژوهش پدیدآورد. تاریخ شفاهی فرصت با ارزشی است برای آنان که نتوانسته‌اند به زاویه‌های تاریک و مبهم گذشته بپردازند. اهمیت آن از این روست که مورخ با صحنه‌سازان یک جریان تاریخی روبروست، با افرادی که در بطن یک حادثه بوده‌اند و شاهدان اصلی آن هستند. تاریخ شفاهی شناخته‌شده‌ترین روش ثبت اطلاعات و فنی برای گرد‌آوری داده‌ها می‌باشد تا گزارش‌هایی از دیدگاه‌ و نظر شاهدان یک ماجرا یا شرکت‌کنندگان یک حادثه را بازگو نماید.   

ایل شاهسون از ایل‌های بزرگ ایران است که بنا به روایتی در زمان شاه‌ عباس صفوی از گردآمدن چندین ایل تشکیل شد تا نیرویی در برابر قزل‌باش‌ها باشد. بنا به روایت‌های دیگر، ایل شاهسون از ایل‌های مهم و بزرگ آسیای صغیر بوده که زمان شاه‌عباس به منطقه آذربایجان کوچ نموده و در ایران پراکنده شده‌اند، به گونه‌ای که هم اکنون فرزندانشان در استان‌های تهران، آذربایجان، مرکزی، قزوین، فارس، همدان، خراسان و... هم‌چنین در کرکوک عراق و مناطقی از ترکیه ساکن هستند.
بر اساس آخرین یافته‌ها، جایگاه اصلی ایل پیش از پراکندگی، منطقه کرکوک کنونی، در برگیرنده غرب ایران، شمال شرقی عراق و جنوب شرقی ترکیه بوده است. این‌که ایل از کجا آمده و از کی در آن‌جا مستقر شده‌اند، به طور دقیق معلوم نیست. در روزگار کنونی، ایل شاهسون در چندین کشور پراکنده شده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها ایران، ترکیه و عراق  هستند.
از شواهد موجود، ایل شاهسون یا جمعیت سازمان یافته‌ا‌ی تحت لوای شاهسون از دوران شاه ‌عباس بزرگ به بعد، جزو قشون و لشکریان ایران بوده‌اند و در بخش‌های گوناگون کشور به انجام وظیفه اشتغال داشته‌اند. شماری در آذربایجان، تعدادی در اطراف بغداد و برخی در استان‌های جنوبی ایران حضور داشته‌اند. از قرار این ایل‌ جزو سپاهیان ایران بوده‌اند‌ و یکی از وظایف آنان برقراری امنیت منطقه، کنترل مرزها و محافظت جان و مال و ناموس مردم بوده است. ماموریت گروهی از ایل شاهسون اطراف بغداد بوده که سیر تحولات تاریخی آنان را، به نام ایل شاهسون بغدادی معروف نموده است و سرانجام در استان‌های تهران، مرکزی، قم، همدان، قزوین، زنجان، فارس و... استقرار یافته و ساکن شده‌اند.