راهنمای ایزو :
درباره استاندارد ایزو چه می‌دانید؟
ایزو (ISO) کوتاه شده نام سازمان بین‌المللی (International Standard Organization) میباشد. موسسه بین‌المللی استاندارد سازی (ایزو) یک فدراسیون بین‌المللی متشکل از نهادهای ملی استاندارد است. تعداد این نهادها بالغ بر 140 نهاد میباشد که هریک از یک کشور برخاسته‌اند. ایزو یک سازمان غیر دولتی است که در سال 1947 میلادی تاسیس شد. وظیفه ایزو ارتقاء توسعه استاندارد سازی و فعالیتهای مربوطه در جهان با دیدگاهی است که هم به ایجاد تسهیلات در زمینه تبادل بین‌المللی کالاها و خدمات توجه دارد و هم توسعه همکاری در زمینه‌های فکری ـ علمی ـ فنی و اقتصادی را در نظر دور ندارد. ما حاصل فعالیتهای ایزو قراردادهای بین‌المللی خواهد بود که به عنوان استانداردهای بین‌المللی انتشار می‌یابد. سیستمهای مدیریتی ایزو از طریق بیش از 430000 سازمان در 158 کشور به اجرا درمی‌آید.
سیستمهای مدیریت کیفیت، سری استانداردهای : ISO 9000
در سال 1987 کمیته فنی 176 سازمان ایزو (ISOTC/176) سری استانداردهای ISO 9000 را به جهانیان ارائه نمود. هدف از تدوین این سری استاندارد، به وجود آوردن الگویی بین‌المللی برای پیاده‌سازی و استقرار سیستمهای مدیریت و تضمین کیفیت بوده است که مورد استقبال فراوان در سطح دنیا قرار گرفت.
سیستمهای مدیریت کیفیت به منظور حفظ سطح کیفیت تعریف شده و بهبود کیفیت از طریق اصلاح فرایندها، در سازمان پیاده‌سازی می‌شود. امروزه واحدهای خدماتی نیز مانند واحدهای صنعتی، علاقه زیادی به استقرار سیستم کیفیت نشان می‌دهند.
فواید استقرار سیستم مدیریت کیفی :
-
سیستمهای مدیریت کیفیت به عنوان وسیله‌ای برای به وجود آوردن محصولات منطبق با آنچه از سوی سازمان به مشتری تعهد شده است با توجه به فواید زیر، در سازمان استقرار می‌یابد. -بررسی مجدد فعالیتهای سازمان بر اساس اهداف سازمان و رفع کاستی‌ها -شفافیت فرایندها و شاخص‌ها در سازمان -جلوگیری از دوباره‌کاری‌ها به واسطه تعریف فعالیتهای برنامه‌ریزی شده و سیستماتیک -کاهش هزینه‌ها -ایجاد اطمینان و اعتماد در درون سازمان (رده‌های مدیریتی و کارکنان)
-
ایجاد اطمینان و اعتماد در برون سازمان (مشتری) و بالطبع قابلیت عرض اندام در فضاهای مختلف تجاری -افزایش توان رقابت در عرصه بین‌الملل
سیستم های مدیریت زیست محیطی، سری استانداردهای ISO 14000
استانداردهای خانواده ISO 14000 شامل استانداردهای بین‌المللی در رابطه با سیستمهای زیست محیطی میباشد. این استانداردها در سال 1996 میلادی توسط کمیته فنی 207 سازمان ایزو به وجود آمدند. یک سیستم مدیریت زیست محیطی میتواند به عنوان بخشی از سیستمهای جامع مدیریت به حساب آید. این سیستم‌ها شامل ساختار سازمانی، فعالیتهای طرح‌ریزی، تعریف مسئولیتها، تعیین روش‌ها و فرآیندها و همچنین در اختیارگیری منابع لازم برای تهیه، اجرا، بازنگری و حفظ خط مشی زیست محیطی سازمان است.
سیستم مدیریت زیست بر مبنای ISO 14001 به عنوان یک الگوی اجرایی توسط مرجع صدور گواهینامه (CB) مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.
فواید استقرار سیستم مدیریت محیط زیست -اهمیت دادن به جنبه‌های زیست محیطی در تولید و یا ارائه خدمات -یکپارچه کردن سیستمهای مدیریتی و بهبمود روشهای مدیریت -به حداقل رساندن موانع غیر تعرفه‌ای تجاری و تسهیل تجارت بین‌الملل با توجه به بها دادن بیشتر به محیط زیست در سازمانها -جلب مشتریان بیشتر و افزایش سهم بازار در سطح بین‌المللی -استفاده بهینه از منابع طبیعی -رعایت قوانین ملی زیست محیطی -حفاظت از محیط زیست و توجه به علائق جامعه در این ارتباط.
سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای، سری استانداردهای OHSAS 18001
مشخصات این سری ارزیابی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHSAS 18001) الزاماتی را برای یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای (OHSAS) معین می‌نماید تا یک سازمان بتواند با کنترل خطرات ایمنی و بهداشتی، عملکرد خود را بهبود بخشد. OHSAS 18001 خود بیانگر معیار عملکرد ایمنی و بهداشتی خاصی نیست و جزئیات لازم برای طراحی یک سیستم مدیریتی را نیز ارائه نمی‌دهد.
فواید استقرار سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه ای :
-
ایجاد یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای به منظور حذف یا کاهش خطرات برای کارکنان و سایر طرف‌های ذینفع که ممکن است در معرض خطرات ایمنی و بهداشتی ناشی از فعالیتهای سازمان باشند.
-
اجرا، نگهداری و بهبود مستمر یک سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای
-
حصول اطمینان از انطباق با خط‌مشی ایمنی و بهداشت حرفه‌ای که خود تعیین کرده است.
-
اثبات این انطباق به دیگران -درخواست گواهینامه / ثبت سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای خود توسط یک سازمان بیرون
-
تعیین انطباق با این مشخصات و اظهار آن توسط خود سازمان
-
فرآیند ممیزی سیستم مدیریت ایمنی و بهداشت حرفه‌ای بر اساس استاندارد OHSAS 18001 مشابه با فرآیند ممیزی سیستمهای مدیریت کیفی بر اساس ISO 9001 و یا سیستمهای مدیریت زیست محیطی بر اساس ISO 14001 می‌باشند.
سیستم مدیریت کیفیت صنایع قطعه سازان خودرو 16949:2002TS/ ISO
سازمان جهانی استاندارد سازی ( ISO )یک اتحادیه جهانی متشکل ازمراجع ملی استاندارد(اعضایISO )به شمار می آید. کار آماده سازی استانداردهای بین المللی معمولا از طریق کمیته های فنی ISO صورت می گیرد. هر فردی بر حسب علاقه به موضوعی که کمیته فنی برای آن تشکیل شده است، حق دارد در آن کمیته به ارایه مطلب بپردازد. سازمانهای بین المللی، دولتی و غیر دولتی، که در ارتباط با ISO می باشد، نیز در این کار مشارکت می نمایند. ISO بر روی موضوعات الکتروتکنیکی همکاری نزدیکی با کمیسیون بین المللی الکتروتکنیک (IEC ) دارد.
وظیفه اصلی کمیته های فنی، آماده سازی استانداردهای بین المللی می باشد. پیش نویس استانداردهای بین المللی که توسط کمیته های فنی مورد پذیرش قرار گیرند، برای رای گیری بین اعضا گردش می کنند. انتشار یک استاندارد بین المللی نیازمند تایید حداقل 75% اعضا دارای حق رای می باشد.
در شرایط دیگر، مخصوصا هنگامی که برای برخی مستندات، الزام فوری بازار وجود داشته باشد، یک کمیته فنی ممکن است نسبت به انتشار انواع دیگری از مدارک اطلاعاتی تصمیم گیری نماید :
-
یک مشخصه در دسترس عمومیISO (ISO/PAS )یک توافقنامه، ما بین کارشناسان فنی در یک گروه کاری ISO می باشد و اگر به وسیله بیش از 50% اعضای اصلی دارای حق رای، تایید شده باشد، برای انتشار پذیرفته می شود.
-
یک مشخصه فنی ISO (ISO/TS )یک توافقنامه، ما بین اعضای یک کمیته فنی می باشد و اگر به وسیله 3/2(دوسوم)اعضای دارای حق رای، تایید شده باشد، برای انتشار پذیرفته می شود.
یک ISO/PAS یا ISO/TS بعد از هر سه سال به منظور تصمیم گیری در خصوص آن که آیا باید برای سه سال دیگر تمدید شود، یا آن که برای تبدیل به یک استاندارد بین المللی، تجدید نظر شده یا منسوخ شود، مورد بازنگری قرار می گیرد. در صورت تایید ISO/PASیا ISO/TS ،مجددا پس از شش سال برای تبدیل به یک استاندارد بین المللی و یا منسوخ شدن، بازنگری می شود.
ISO/TS 16949:2002 توسط گروه کاری بین المللی خودرو (IATF )و انجمن تولید کنندگان خودرو ژاپن (JAMA ) با حمایت ISO/TC 176 ،مدیریت کیفیت و تضمین کیفیت، گرد آوری شده است.
ویرایش دومISO/TS 16949 ،ویرایش اول (ISO/TS 16949:1999 )که مورد ویرایش فنی قرار گرفته است را لغو کرده و جایگزین آن شده است.
ISO/TS 16949:2002 می تواند در سازمانهایی با مشخصات ذیل مورد استفاده قرار گیرد :
-
سازمانهای مرتبط با صنعت خودرو که موفق به اخذ گواهینامه بین المللی ISO/TS 16949:1999شده اند و قصد انتقال به ISO/TS 16949:2002 را دارند.
-
سازمانهای مرتبط با صنعت خودرو که موفق به اخذ گواهینامه بین المللیQS9000:1998 شده اند و قصد انتقال به ISO/TS 16949:2002 را دارند.
-
سازمانهای مرتبط با صنعت خودرو که موفق به اخذ گرید از شرکت ساپکو مطابق استاندارد SAPCO 79شده اند و قصد انتقال به ISO/TS 16949:2002 را دارند.
-
سازمانهای مرتبط با صنعت خودرو که با شرکت سازه گستر سایپا همکاری کرده و قصد انتقال به استاندارد QMS/AR8201 و یا ISO/TS 16949:2002 را دارند.
-
سازمانهای مرتبط با صنعت خودرو که موفق به اخذ گواهینامه بین المللیISO9001:1994,ISO9002:1994,ISO9001:2000شده اند و قصد انتقال به ISO/TS 16949:2002 را دارند.
سیستم مدیریت صنایع تجهیزات پزشکی ISO13485
این استاندارد مختص تولید کنندگان لوازم وتجهیزات پزشکی میباشد که الزامات این صنعت به استاندارد ISO9001 افزوده شده و به صورت کاربردی در این صنعت استفاده می گردد . تولید کنندگان تجهیزات پزشکی با استقرار این استاندارد و اخذ گواهینامه آن عملا الزامات ISO9001 را نیز رعایت نموده اند و نیاز ی به اخذ گواهینامه مجزا نمی باشد.
از فوائد این استاندارد خاص بودن آن برای صنعت تجهیزات پزشکی و در نظر گرفتن الزمات خاص این صنایع می باشد و راهکارهای اجرائی جهت تهیه مدارک فنی محصولات را نیز شامل می گردد.
سیستم مدیریت کیفیت آزمایشگاهها ISO/IEC17025
این استاندارد توسط گروه الکترومکانیک سازمان جهانی استاندارد سازی تدوین شده است و الزامات یک سیستم مدیریت کیفیت جهت استقرار در آزمایشگاهها را شامل می گردد. بر خلاف سایر استانداردهای فوق برای این استاندارد گواهینامه صادر نمی گردد بلکه توسط مراجع اعتباردهی ، تائید صلاحیت(Accreditation) صورت می گیرد .آزمایشگاههایی که تائید صلاحیت می گردند به زنجیره آزمایشگاههای تائید صلاحیت شده جهانی متصل شده و گواهی ها یا گزارشهای صادر شده توسط ایشان در کلیه کشور های عضو اتحادیه ILAC مورد پذیرش قرار می گیرد.
این استاندارد شامل دو قسمت الزامات مدیریتی و الزامات فنی می باشد و به صورت کامل فعالیتها و الزامات اجرائی در هر آزمایشگاه را شامل می شود.
نظام مدیریت ایمنی و سلامت مواد غذایی ISO22000
ایمنی و سلامت مواد غذایی به خطرات موجود در مواد غدایی در نقطه مصرف مرتبط است . از آنجایی که خطرات مواد غذایی میتواند در هر مرحله از زنجیره غذایی رخ دهد کنترلهای مناسب در زنجیره غذایی ضروری است .بنا بر این ایمنی و سلامت مواد غدایی از طریق تلاشهای کلیه بخشهای شرکت کننده در زنجیره غذا قابلیت اطمینان می یابد.
سازمان زنجیره غذایی شامل تولید کنندگان خوراک دام و طیور تولید کتتدگان مواد اولیه کارخانحات مواد غذایی عاملین حمل و نقل و انبارش پیمانگاران خرده فروش و عمده فروش مواد غذایی به همراه سایر سازمانهای مر تبط مانند سازندگان تحهیرات مواد بسته بندی یندی مواد شوینده افزودنی ها و نرکیبات و همچنین تامین کنندگان خدمات میباشد.
هدف این استاندارد حهانی توافق روی یک سطح جهانی از الرامات مدیریت ایمنی و سلامت مواد غدایی برای تحارت در زنجیره غذا یی است . قصد ویژه آن بکار گیری بوسیله سازمانهایی است که حواستار سگ نظام مدیریت ایمنی و سلامت مواد غذایی یکپارچه تر یهم پیوسته تر و متمرگز تر بوده و فرانر از الزمات معموا قانونی حرکت میکنند. این استاندارد الزام نموده که سازمان از طریق نظام مدیریت ایمتی و سلامت مواد غذای خود قوانین قابل اغمال مرتبط یا ایمنی و سلامت مواد غذایی را برآورده تماید.
سیستم مدیریت کیفیت خاص صنایع نفت گاز پتروشیمی ISO/TS29001
این استاندارد موارد زیر را برای صنایع ذیربط در بر دارد :
-
پیشگیری از خطا و کاهش انحرافات و جلوگیری از اتلاف
-
تبیین و تعهد به ایفای الزامات خاص مشتری
-
بهبود مداوم در محصول فرایند و سیستم
-
ارتقای توانمندی کارکنان و پیمانکاران
-
استفاده بهینه از منابع در اختیارچ
-
نظم و پاکیزه سازی محیط کار
شرح خدمات پیاده سازی نظام آراستگی محیط کار( 5S) :
مراحل اجرایی :
هر سازمان برای حرکت در جهت بهبود بهره وری و کیفیت ، ناگریز است محیط و شرائط کاری لازم و مناسب را فراهم نموده و در این خصوص اقداماتی را صورت دهد.
اقداماتی که هدف از آنها مرتب سازی ، پاکیزه ساختن و سامان دادن محیط کاری و ایجاد و حفظ شرائط و انضباط لازم برای انجام بهینه کارهاست.
اقدامات مذکور تحت عنوان 5S که از اولین حروف واژه های ژاپنی ساماندهی (Seiri) ، نظم و ترتیب (Seiton) ، پاکیزه سازی (Seiso ) ، استاندارد سازی (Seiketsu) و فرهنگ سازی (Shitsuke) گرفته شده است . به کارگیری این پنج S در تمامی سطح سازمان می تواند نتایج چشمگیر به همراه داشته باشد که از آن جمله می توان به پیشگیری از حوادث ، کاهش میزان وقفه کار ، افزایش رضایت شغلی و انگیزش کارکنان ، افزایش رضایت مراجعین و تکریم ارباب رجوع و ایجاد جوی سالم تر در محیط کار اشاره نمود.
اصول 5S بر پیشگیری استوار بوده و همانطور که از دو S آخر برداشت می گردد ، استاندارد نمودن و نگهداری و فرهنگ سازی آراستگی محیط کار از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد . اجرای 5S بر عهده کلیه پرسنل سازمان از بالاترین سطوح تا پائین ترین سطوح می باشد و مستلزم یک کارگروهی و تبدیل آن به یک رفتار و فرهنگ سازمانی می باشد.
برخی 5S را به خانه داری محل کار تعبیر می کنند که با توجه به فرهنگ غنی ما ایرانیان در خصوص اجرا و استقرار 5S را در سازمانها تسهیل می نماید :
مرحله اول : شناخت
-
شناخت وضع موجود سازمان بر اساس سیستم5Sوتعیین مغایرتها و عدم تطابقهای احتمالی و برآورد امکانات نرم افزاری و سخت افزاری مورد نیاز.
-
مستند نمودن وضعیت موجود از طریق تهیه فیلم و عکس.
-
تهیه گزارش شناخت و ارائه گزارش.
مرحله دوم :آموزش و طراحی سیستم
-
تعیین کمیته راهبری و کمیته اجرایی5S
-
آموزش کلیه پرسنل سازمان درخصوص آشنائی و مستند سازی 5S با توجه به پستهای سازمانی افراد سازمان.
-
همکاری و مشارکت با کمیته راهبری و اجرایی در زمینه طراحی و برنامه ریزی اجرا،تهیه روشهای اجرایی( ساماندهی ، نظم و ترتیب ، پاکیزه سازی ) و چک لیستهای مورد نیاز.
-
همکاری و مشارکت با کمیته راهبری و اجرایی در زمینه تهیه دستورالعمل های مورد نیاز.
مرحله سوم : استقرار و ممیزی
-
ارائه آموزش و همکاری در پیاده سازی مراحل 5S درکلیه واحدهای سازمان.
-
اجرای سیستم ساماندهی( Sاول )
-
اجرای سیستم نظم و ترتیب( Sدوم )
-
اجرای سیستم پاکیزه سازی( Sسوم )
-
بازنگری و تکمیل دستورالعملها و رویه های مربوط به5S
-
انجام ممیزی 5S در کل سازمان و تهیه فیلم وعکس از وضعیت تغییر یافته
-
تهیه گزارش مقایسه ای
-
همکاری در رفع عدم انطباقهای مشاهده شده در ممیزی
-
برنامه ریزی وارائه آموزش های مختلف جهت فرهنگ سازی و نظارت پیگیری آن
-
انجام ممیزی نهایی 5S و تهیه گزارش تصویری از وضعیت نهائی
-
تهیه و ارائه گزارش نهائی و تطبیق شرائط نهایی با وضعیت اولیه
شرح خدمات اجرائی جهت استقرار سیستم مدیریت کیفیت بر اساس استاندارد ISO9001:2000 :
موضوع : عبارتست از ارائه خدمات آموزشی در جهت استقرار استاندارد بین المللی ISO9001:2000 تا مرحله اخذ گواهینامه ، و مراحل اجرایی آن به شرح زیرمی باشد :
فاز اول : شناخت
-
شناخت وضع موجود سازمان بر اساس استاندارد ISO9001:2000 و تعیین مغایرتها و عدم تطابقهای احتمالی و ارائه گزارش آن.
فاز دوم : آموزش و طراحی سیستم
-
آموزش الزامات استاندارد ISO9001 و سایر آموزشهای مورد نیاز به مدیران کارشناسان و ، سرپرستان.مطابق جدول 1 .
-
تشکیل و توجیه اعضای کمیته راهبری ISO 9001 و کمیته های فرعی مربوطه و تعیین مسئولیتهای ایشان.
-
همکاری و مشارکت مشاوربا کارشناسان سازمان در زمینه طراحی یا اصلاح سیستمهای مورد نیاز و مستندسازی فرآیندها و روشهای اجرایی (Procedures) برای عناصر مشروحه زیر :
-
سیستم مدیریت کیفیت (شامل : الزامات عمومی و الزامات مربوط به مستندات)
-
مسئولیت مدیریت (شامل : تعهد مدیریت، مشتری محوری، خط مشی کیفیت، طرح ریزی، مسئولیت، اختیار و انتقال اطلاعات و بازنگری مدیریت)
-
مدیریت منابع (شامل : فراهم کردن منابع، منابع انسانی، زیر ساخت، محیط کار)
-
پدیدآوری محصول (شامل : طرح ریزی پدیدآوری محصول، فرآیندهای مرتبط با مشتری، طراحی و تکوین، خرید، تولید و ارائه خدمات، کنترل وسایل پایش و اندازه گیری)
-
اندازه گیری، تجزیه و تحلیل و بهبود (شامل : کلیات، پایش و اندازه گیری، کنترل محصول نامنطبق، تحلیل داده ها و بهبود)
-
همکاری در تعریف و اجرای پروژه های بهبود مداوم با مشارکت کارشناسان و مدیران سازمان.
-
همکاری و مشارکت مشاوربا کارشناسان سازمان در زمینه تهیه و تدوین دستورالعملهای کاری (Work-instructions) و طرح کیفیت
-
تهیه نظام نامه کیفیت (Quality Manual) شامل :
-
تدوین خط مشی کیفیت (Quality Policy) سازمان
فاز سوم : ممیزی
-
تعیین مسئولیتها، اختیارات و ارتباطات کاری کارکنان موثر بر کیفیت و نیز همکاری در تعیین و انتخاب نماینده مدیریت، ممیزان داخلی و تعیین جایگاه آنها در چارت سازمانی (در صورت نیاز)
-
تصویب نظام نامه کیفیت براساس عناصر استاندارد ISO 9001:2000
-
همکاری و مشارکت مشاوربا کارشناسان مدیران سازمان در زمینه استقرار نظام ممیزی داخلی
-
انجام پیش ممیزی (Pre-Audit) توسط مشاورو ممیزان داخلی سازمان بر روی نظام کیفیت و شناسایی مغایرتها و عدم تطابقهای احتمالی
-
حضور در مرحله ممیزی نهایی (Final-Audit) که توسط شرکت CB (گواهی دهنده ) انجام خواهد شد و مشاورهمکاری لازم را در این زمینه با سازمان به منظور اخذ گواهینامه خواهد داشت.