اولین بذر هیبرید گلخانه ای ایرانی سبا نام دارد، که با توجه به تولید ایرانی و کیفیت فوق العاده نسبت به بذرهای وارداتی و حمایت گلخانه داران از این بذر، رشد چشم گیری در کشت در سرتاسر کشور داشته است
بذر خیار گلخانه ای سبا
Saba Greenhouse Cucumber
مقدمه:
سبزیها جزء مهمی از رژیم غذایی خانوار میباشد و سهم آن در سبد غذایی کشور حدود 20 درصد است. یکی از اهداف اصلی برای داشتن سبد غذایی سالم، تولید محصول سالم میباشد. ضرورت تولید و عرضه سبزی سالم از آن جهت بیشتر است که مصارف آنها بیشتر تازهخوری بوده و به عنوان وعده غذایی روزانه مانند سیب زمینی و پیاز جنبه تامین کالری دارد.
رعایت اصول تغذیه گیاه و بهترین عملیات کود دهی کلید سلامت محصول و دستیابی به عملکرد مطلوب میباشد. بعضی از علائم اختلالات تغذیهای توسط عوامل بیماریزا و آفات نیز ایجاد میشوند، بنابراین در این حال باید علاوه بر علائم، سلامت گیاه، عملکرد و کیفیت میوه در نظر گرفته شود.
جهت کشت خیار، انتخاب رقم مناسب از نظر دوره رشد، تراکم، عملکرد و کیفیت محصول و همچنین آزمون خاک قبل از کشت از نظر حاصلخیزی خاک ضروری میباشد و کاربرد کود باید بر اساس آزمونهای منظم خاک، تجزیه گیاه و ظهور علائم کمبود باشد.
آن چه امروزه در زراعت و کشت خیار و سایر سبزیها مشاهده میشود موضوع پرمصرفی و مصرف نامتعادل کودها میباشد. موارد کمبود عناصر غذایی در گلخانهها بیشتر به دلیل استفاده بیش از حد لازم برخی عناصر است که موجب کمبود عنصر دیگر میشود مانند مصرف زیاد فسفر که موجب کمبود روی و آهن میشود. همچنین در گلخانههای خیار مصرف زیاد کودها سبب شوری زیاد خاک شده به نحوی که حتی در بسیاری از موارد آبشویی هم کمک چندانی به رفع این مسئله نمیکند، بنابراین رعایت به اندازه و متعادل کودها در گلخانههای خیار بسیار حائز اهمیت میباشد.
پرورش خیار:
خیار نیز به مانند بقیه محصولات کشاورزی قبل از این که شروع به کشت شود لازم است در ابتدا اطلاعات کافی و دقیق از آمار هواشناسی منطقه، استفاده از تجربیات مفید کشاورزان باتجربه منطقه، استفاده و مشورت با متخصصین کشاورزی و در نهایت و مهم تر از همه موارد اطلاع از قیمت این محصول در بازار بدست اورد. پس از طی کردن این مراحل حال بایستی زمان کشت را انتخاب کرد چون عامل زمان کشت در بهرهوری و استفاده از محصول تاثیر مستقیم دارد.
اهمیت عامل زمان کشت به قدری است که لازم است در ابتدا در این مورد به میزان کافی توضیح داده شود.
تعیین و انتخاب زمان کشت مناسب خیار:
برای زمان کشت خیار بایستی با توجه به شرایط آب وهوایی منظقه اقدام کرد (به طور کلی در کشور یک بهاره کاری داریم و یک پائیزه کاری / بهاره ماههای 9 و 10 تا نهایتا ماه 3 و پائیزه کاری از ماه 5 و 6 تا نهایتا ماه 10 و 11) البته در کشور ما به خاطر چهار فصله بودن ممکن است زمانهای دیگری هم کشت شود.
به طور کلی میتوان گفت که زمانهایی که در آن شرایط آب و هوایی مساعد نیست بایستی از دوره کشت حذف شود در غیر اینصورت این زمانهای نامساعد در میان زمان برداشت قرار گرفته و در نتیجه کشت و برداشت خیار با مشکلات بسیاری مواجه میشود.
انتخاب بذر:
عامل مهم بعدی در کشت اصولی و صحیح خیار، عمل انتخاب بذر است. اهمیت این عامل از آنجایی مشخص میشودکه امروزه بیشتر از بذرهای اصلاح شده وهیبرید که توسط متخصصین اصلاح نباتات تهیه شدهاند در کشت خیارهای گلخانهای استفاده میشود و چون در زمان اصلاح متخصصین همه جوانب را در نظر دارند از جمله تولید بذرهای هیبرید بر اساس شرایط اقلیمی و مناسب بودن یک سری بذور برای مناطق خاص بنابراین به هنگام انتخاب بذر باید به این قبیل مسائل توجه ویژه داشت.
از این رو در گلخانه ها بیشتر (فقط هیبرید) از بذور هیبرید استفاده میشود که با روشهای علمی و بسیار پرهزینه ژنتیکی تولید میشود و به همین دلیل بسیار گران بوده و به صورت عددی به فروش میرسد مانند خیار سبا که در ادامه بحث به آشنایی با این بذر هیبرید و مزایای آن نسبت به بقیه بذور پرداخته میشود.
چگونگی نحوه کشت:
همانطور که انتخاب بذر از اهمیت بسیاری برخوردار است، نحوه کشت نیز بسیار حائز اهمیت میباشد به این دلیل که حتی در صورتی که شما توانسته باشید بذر مناسب منطقه خود را انتخاب کرده باشید در صورتی که اصول کشت را به صورت کاملا صحیح و دقیق انجام نداده باشید در نهایت باز هم به نتیجه دلخواه نمیرسید.
نحوه کشت خیار سبا:
کشت بصورت خزانه:
بهترین بستر کشت و خاک مناسب برای کشت در گدانهای نشاء پیت موس میباشد. همچنین این سینیها و یا گلدانهای حاوی نشاء را بایستی در محلی که دمای هوا 30 درجه سانتیگراد بوده و نور و رطوبت کافی وجود داشته باشد قرار داد که در صورت انجام درست این مراحل پس از 5 تا 7 روز بذور جوانه میزنند.
همچنین به دلیل گران بودن بذور هیبرید توجه داشته باشید که بهتر است این بذور 24 ساعت قبل از کاشت در گلدان و یا زمین و سپس درون یک پارچه نخی و در دمای 30 درجه سانتیگراد قرار دهید.
نکته حائز اهمیت در مورد اتنخاب روش کاشت این است که کشت خزانه نسبت به روش کشت مستقیم ارجحیت دارد به دلیل صرفهجویی در استفاده از امکانات گلخانه و انجام مراقبتهای بیشتر و بهتر تا مرحله جوانه زدن میباشد.
انتقال نشاء خیار:
حال زمان این میرسد که نشاءهای جوانه زده شده را به زمین گلخانه انتقال داد. برای این عمل حفرههایی با فاصله معین و تعیین شده بر اساس تراکم بوته در متر مربع ایجاد و سپس با تمام دقت نشاءها را همراه با خاک گلدانها از گلدانها و یا سینی نشاء جدا کرده و در درون حفره قرار دهید. در حین انجام این عمل مراقب باشید که به ریشهها صدمه وارد نشود.بعد انتقال نشاء به زمین اصلی عمل آبیاری را شروع میشود.
تراکم مناسب بوتههای خیار:
در هر 1000 متر مربع 2500 تا 3000 بوته باید زده شود.
آبیاری خیار:
تعیین دوره آبیاری بر اساس یک سری عوامل انجام میشود، عواملی از قبیل سن گیاه، بافت و جنس خاکی که گیاه در آن کشت شده و همچنین دمای منطقه و فصل تعیین میگردد. انجام آبیاری زیاد و بیش از حد نیاز گیاه سبب شست وشوی خاک شده و در نتیجه مواد غذایی ریشه کم می شود و از طرف دیگر آبیاری کم نیز باعث ایجاد پژمردگی و تنش در گیاه میشود.
گفته شده بهترین زمان برای انجام آبیاری زمانی است که رطوبت خاک به 25 درصد رسیده باشد.
تعیین زمان هرس و انجام آن:
زمانی که بوته خیار ارتفاعش به 30 سانتی متر رسید، زمانی است که باید هرس را انجام داد و قبل از این به هیچ عنوان نباید این کار را انجام داد. برای انجام عمل هرس میتوان شاخههای فرعی، میوه و گلهای آن را بتدریج حذف کرد و در واقع با این عمل به گیاه فرصت داده میشود تا تمام انرژی که توسط گیاه تولید می شود به مصرف ساقهها و برگهای اولیه رسده تا گیاه قوی شود.
برداشت محصول:
تقریبا یک روز در میان برداشت انجام می گیرد
انجام عمل پایین کشیدن بوتهها:
گلخانهها دارای یک سقف مفید هستند و زمانی که ارتفاع بوتههای خیار به این سقف مفید رسیدند بایستی عمل پایین کشیدن بوته های خیار را انجام داد. در این زمان بایستی برگهای پیرتر را هرس کرد اما باید توجه داشته باشید که این عمل هم باید اصولی انجام شود و در هر نوبت نباید بیشتر از 3 برگ را حذف کرد.
عمل کود دادن:
در صورتی که زمین به درستی آماده شده و کودهای قبل از کشت به مقدار کافی استفاده شده باشد، زمانی که گلدهی شروع شود نیاز به کودهای مکمل میشود و باید توجه داشته باشید که استفاده بیش از حد کود در این مرحله نیز مسئله ساز شده و باعث شوری بیش از حدخاک، کم شدن جذب آب آبیاری و در نتیجه کم شدن برخی عناصر غذایی در مراحلی که گیاه به آنها نیاز فراوانی دارد، میشود.
توجه داشته باشید که خیار به شوری بسیار حساس است و در صورت بالا بودن میزان املاح، رشد خیار دچار مشکل میشود.
بیماریهای مهم خیار:
از بیماری های مهم خیار میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
سفیدک دروغی:
سفیدک دروغی یک بیماری قارچی است و عامل این بیماری نیز نوعی قارچ میباشد. در صورت مبتلا شدن بوتههای خیار به این بیماری، یک سری لکهها به صورت زاویهدار مشاهده میشود که هرچه گسترش این بیماری بیشتر شود میتوان حتی در سطح زیرین برگ نیز این لکهها را مشاهده کرد. در این حالت حاشیه برگها خشک میشود و این خشک شدن به سمت بالا ادامه مییابد. برای مبارزه با این بیماری میتوان از قارچکش های موجود و توصیه شده استفاده نمود.
سفیدک حقیقی:
این نیز یک بیماری قارچی است و عامل آن هم یک نوع قارچ می باشد. در این بیماری پودرهای سفید رنگی روی برگها ایجاد میشود و در نتیجه برگها کم کم خشک میشوند. در این بیماری نیز در صورتی که اولین علائم پدیدار شد بایستی با استفاده از قارچکشها موجود به مقابله پرداخت.
ویروس موزائیکCMV :
یک نوع بیماری ویروسی است و ویروس مولد این بیماری از طریق حشرات مکنده مانند شتهها امکانپذیر میباشد. گیاهی که به این بیماری دچار شده باشد برگهای آن حالت موزائیکی پیدا کرده و رشد آنها کم شده و همچنین دچار حالت بد شکلی شده و به ندرت میتوانند میوه تولید کنند.
از راهای مبارزه با این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره داشت:
استفاده از واریتههای مقاوم بیه بیماری ویروس موزائیک
مبارزه با حشرات مکنده مانند شتهها و...
از بین بردن و نابود کردن بوتههای بیمار در گلخانه و ممانعت از گشترش بیماری
بوتهمیری:
بوتهمیری نیز یک بیماری قارچی میباشد و قارچ مولد این بیماری باعث پوسیدگی در قسمت طوقه و ریشه گیاه میشود. زمانی که رشد ریشهها طولانی شود و یا در حالتی که در هوای گرم عمل آبیاری با آب سرد صورت گرفته شود به دلیل وارد شدن تنش، انتشار بیماری بیشتر میشود.
برای مبارزه با این بیماری بایستی بوتههای آلوده را از گلخانه حذف کرده و حتی بهتر است محل بوته را نیز ضدعونی کرد.
آفات مهم خیار:
شتهها:
از مهمترین آفات موجود در گلخانهها شتهها هستند، این حشرات در واقع با استفاده از تغذیه شیره گیاهی سبب ضعیف شدن گیاه میشود و این امر هم به نوبه خودش باعث تاثیرگذاری مستقیم روی میزان محصول میشود. از طرفی این حشرات یک ماده چسبناک به نام عسلک از خود ترشح کرده که این ماده به دلیل ایجاد یک محیط مساعد برای رشد انواع قارچها، سبب ایجاد خسارت به محصول میشود.
تریپسها:
این حشرات نیز بسیار کوچک هستند و و معمولا باعث خسارات آن جنان بالایی نمیشوند مگر در حالتی که تعدادشان در گلخانه بسیار زیاد باشد.
مینوز:
پروانههای مینوز یکی از آفات خسارتزا در گلخانه میباشند که این پروانه اغلب تخمهای خود را در قسمت زیر برگها قرار داده و سپس این تخمها به لارو تبدیل و این لاروها خود را به بافتهای داخلی گیاه رسانده و تغذیه کرده و مسیری که لاروها در حین تغذیه روی برگ حرکت میکند سبب ایجاد اشکالی در برگ شده و در نهایت خسارت میشود.
تا این قسمت به طور کامل در مورد پرورش خیار توضیح داده شد و اما در ادامه به صورت تخصصی به خیار گلخانهای رقم سبا و مزایای این بذور هیبرید نسبت به سایر بذرها پرداخته میشود.
با توجه به این که واژه هیبرید اشاره به قدرت هتروزیس دارد، بنابراین میتوان گفت بذرهای هیبریدی همانطور که از اسمشان نیز مشخص است نسبت به والدین خود برتری کامل دارند چرا که ترکیبی از صفات کیفی و مفید هر دو والد هستند به این ترتیب چنانچه کشاورزان برای عملیات کاشت از بذر استفاده میکنند بهترین گزینه برای آنها بذرهای اصلاح شده است. چرا که بذر ترکیبی هیبریدی منجر به تولید درختان و یا گیاهانی خواهد شد که علاوه بر پایداری و مقاومت بیشتر در برابر آفتها و بیماری ها، دارای میوهها و محصولات درشتتر و مرغوب تری خواهند بود و حتی در آخر منجر به تسهیل فرآیند برداشت این محصولات نیز میشود.
خیار هیبریدگلخانهای سبا دارای یک سری مزایایی است که به آنها اشاره میشود:
دارا بودن ریشههای بسیار قوی و محکم
دارای میوههایی با رنگ سبز براق در نتیجه بازار پسندی بسیار زیاد
مقاومت نسبت به بیماری بوتهمیری:
بوتهمیری و مرگ گیاهچه از مهمترین بیماریهای گیاهان جالیزی است که بیشترین خسارت را به این گیاهان وارد می کند. خسارت این بیماری به محصولات جالیزی از جمله خیار تا صد درصد نیز گزارش شده است. از طرفی مطالعات نشان داده که استفاده از روش های منفرد در کنترل این بیماری موفق نبوده و استفاده از روشها تلفیقی با تاکید بر پیشگیری از ورود بیماری به مزارع غیر آلوده ضروری است.
همچنین خیار گیاهی حساس به شوری است، بنابراین تنش ناشی از شوری می تواند سبب حساسیت بیشتر گیاه به بیماری بوته میری شود. از این رو حتی میتوان گفت بذر هیبرید سبا برای مناطقی که مساله شوری که می تواند سبب اختلالات متابولیکی و جذب آب و مواد غدایی توسط گیاه شود استفاده از این بذور حائز اهمیت است.
به دلایلی که گفته شد استفاده از رقم هیبرید خیار گلخانهای مقاوم به بیماری بوتهمیری مانند خیار هیبرید سبا که در مقابل این بیماری کاملا مقاوم است بهترین روش مقابله با این بیماری میباشد.
مقاومت نسبت به بیماری سفیدک داخلی:
داشتن بوتههای پر گل و در نتیجه پر بار از نظر محصول
تنظیم بوته خیار با شرایط تنش دمایی
عدم سقط گل
قیمت بسیار مناسب آن نسبت به ارقام وارداتی
اما در پایان باید توجه داشته باشید که به دلیل این که علم و دانش کشاورزی نیز مانند سایر علوم روز به روز در هر حال پیشرفت بوده، متخصصین علم اصلاح نباتات تمام تلاش خود را برای تولید ارقام جدید با ویژگیهای جدید بکار گرفتهاند. در ارقام جدید سعی بر آن هست که ویژگیهای مثبت ارقام حفظ شوند اما معایب این ارقام را تا جایی که امکان دارد کاهش داده و یا حذف کنند.
تولید بذر هیبرید خیار سبا نیز یکی از این دستاوردهاست. بنابراین کشاورزان و گلخانهداران در هر زمان بایستی اطلاعات و دانش خود را به روز کرده و با این کار با ارقام جدید آشنا شده و از آنها استفاده کنند تا بتوانند در بازار امروزه که رقابت بین محصولات خیلی حائز اهمیت است به خصوص رقابت در صادرات محصولات، محصولات خوب و کاملا سالم و از نظر ظاهری با کیفیت بالا تولید کنند تا در نهایت به سود قابل توجهی برسند.
خیار سبا _ بذر خیار گلخانه ای - بذر خیار - بذر خیار هیبرید - خیار ایرانی