آچار برای اعمال گشتاور چرخشی به منظور سفت کردن (بستن) یا شل کردن (باز کردن) اجزایی مانند پیچها، مهرهها و سایر اتصالات رزوهدار طراحی شده است .
شرح جامع آچار (ابزارآلات)
آچار یک ابزار دستی است که برای اعمال گشتاور (نیرو) چرخشی به منظور سفت کردن (بستن) یا شل کردن (باز کردن) اجزایی مانند پیچها، مهرهها و سایر اتصالات رزوهدار طراحی شده است.
این ابزار از ضروریترین وسایل در مکانیک، تأسیسات، ساختوساز، نجاری و کارهای خانگی است.
۱. ساختار و عملکرد اصلی
ساختار: آچارها معمولاً از فولاد مقاوم (اغلب کروم وانادیوم) ساخته میشوند تا در برابر فشار و گشتاور بالا مقاومت کنند. آچار از یک دسته برای نگه داشتن و یک سر (دهانه) تشکیل شده که روی سر پیچ یا مهره قرار میگیرد.
عملکرد: هنگام استفاده، دهانه آچار کاملاً روی سطح خارجی پیچ یا مهره قرار گرفته و با اعمال نیرو به دسته، گشتاور لازم برای چرخاندن و سفت یا شل کردن اتصال ایجاد میشود.
۲. انواع اصلی آچارها (بر اساس دهانه)
آچارها بر اساس شکل دهانه و کاربردشان در مدلهای بسیار متنوعی تولید میشوند. رایجترین انواع آن عبارتند از:
نوع آچار ویژگی ظاهری و عملکرد کاربرد معمول
آچار تخت (Open-end Wrench) دو دهانه باز به شکل U در دو سر با اندازههای متفاوت. باز و بسته کردن سریع پیچ و مهرههایی که فضای کافی اطرافشان وجود دارد.
آچار رینگی (Box-end Wrench) دو سر بسته (حلقهای) دندانهدار (اغلب ۱۲ یا ۶ پر) با اندازههای متفاوت. اعمال گشتاور بالا بدون لغزش از روی پیچ؛ به دلیل احاطه کامل بر مهره، احتمال آسیب به گوشههای مهره کمتر است.
آچار یک سر تخت یک سر رینگی (Combination Wrench) یک سر تخت و یک سر رینگی با اندازه یکسان. پرکاربردترین نوع؛ استفاده از رینگی برای شل کردن اولیه و استفاده از تخت برای چرخش سریع نهایی.
آچار فرانسه (Adjustable Wrench) دارای یک فک ثابت و یک فک متحرک که اندازه دهانه آن قابل تنظیم است. برای کار با پیچ و مهرههایی با اندازههای نامشخص یا در مواردی که آچار مناسب در دسترس نیست. (نمیتواند گشتاور آچار ثابت را تحمل کند).
آچار جغجغه و بکس (Ratchet and Socket) آچار جغجغه ابزار اصلی است و سریهای مختلف (بکس) با اندازههای متفاوت روی آن نصب میشوند. امکان سفت و شل کردن پیچ بدون نیاز به جدا کردن آچار از مهره در هر بار چرخش؛ سرعت و کارایی بسیار بالا.
۳. انواع تخصصی آچار
علاوه بر مدلهای فوق، آچارهای تخصصی دیگری نیز وجود دارند:
آچار آلن (Hex Key / Allen Wrench): ابزاری L شکل با مقطع ششضلعی برای باز و بسته کردن پیچهای آلن (پیچهایی که حفره ششضلعی داخلی دارند).
آچار ستارهای (Torx Wrench): برای باز کردن پیچهایی با سر ستارهای شکل که عمدتاً در وسایل الکترونیکی و خودروها استفاده میشوند.
آچار شمع (Spark Plug Wrench): یک آچار بکس بلند با دیواره ضخیم برای باز کردن شمعهای موتور خودرو.
آچار گشتاور (Torque Wrench): برای اعمال گشتاور دقیق و اندازهگیری شده (بر حسب نیوتن متر یا پوند فوت) به مهرهها، که در مونتاژ قطعات حساس بسیار حیاتی است.
۴. اندازهگیری آچار
آچارها بر اساس دو سیستم اندازهگیری میشوند:
متریک (Metric): بر اساس میلیمتر (مانند آچار ۱۰، ۱۲، ۱۹ میلیمتری). این سیستم در اکثر نقاط جهان رایج است.
امپریال (SAE): بر اساس اینچ و کسر اینچ (مانند آچار ، اینچ). این سیستم بیشتر در ایالات متحده و برخی صنایع قدیمی کاربرد دارد.