کتاب روان شناسی کودک و نوجوان نوشته حسن ملکی

کتاب: روان­شناسی کودک و نوجوان

 تهیه و تدوین: حسن ملکی (قاسم)؛

ناشر: انتشارات آوای نور

چاپ: چهارم 1400

زندگی انسان از مراحل متعددی تشکیل شده است که هریک از آن مراحل در مقایسه با مراحل دیگر از ویژگی‌های خاص خود تبعیت می­نماید که آگاهی از آنها برای مربیان، سرپرستان و تربیت­کنندگان انسان ضرورت دارد. این عمل به­ صورت تخصصی از اهمیت دو چندانی برخوردار است. مثلا کسی که با سالمندان سروکار دارد آشنایی او با ویژگی­ها، مسائل و مشکلات سالمندان اولویت دارد. در این میان آشنایی مربیانی که با کودکان و نوجوانان سروکار دارند با ویژگی‌های رشدی، مسائل، نیازها و ... کودکان و نوجوانان اهمیت بیشتری پیدا می­کند تا بتوانند در تربیت آنها برخوردی عملی، علمی و اصولی داشته باشند.

 این کتاب به منظور آشنایی مربیان و معلمان بخصوص مربیان تربیت بدنی با کودکان و نوجوانان تدوین گردیده است.

روانشناسی از نظر معنای لغوی یعنی شناختن روان و روان نیز یعنی جان یا روح. بنابراین باید روانشناسی به معنای مطالعه روان، جان و روح باشد در صورتی که چنین نیست. روانشناسی چیزی را مطالعه می‌نماید که بتواند آن را به کمک حواس یا ابزارهایی که بر قدرت حواس می‌افزایند، مورد مشاهده قرار دهد.

از آنجایی که روح، روان یا جان قابل مشاهده نیست لذا از حوزه مطالعه روانشناسی دور است. در روانشناسی صحبت از مطالعه چیزی است که مدام انجام داده می‌شود. روانشناسی به مطالعه عملکرد مردم در مقابل محرک‌های مختلف می‌پردازد که در اصطلاح به آن رفتار گفته می‌شود. بنابراین روانشناسی یعنی رفتارشناسی به مفهومی دیگر، روانشناسی یعنی مطالعه رفتار.

رفتار عبارت است از واکنش موجود زنده در مقابل محرک‌های بیرونی و درونی. ساده‌ترین معنی رفتار عبارت است از افعال و حرکاتی که از انسان و یا حیوان سر می‌زند و به چشم دیده می‌شود. این معنا شامل رفتارهایی مانند راه رفتن، حرف زدن، نوشتن، تغییرات چهره و غیره می‌شود. اگر کمی دقت کنیم درمی‌یابیم که رفتارها همیشه از ظاهر فرد نمایان نمی‌شوند؛ مثلا وقتی کسی می‌ترسد و ضربان قلب او بالا می‌رود. تغییر در ضربان قلب در ظاهر او مشخص نمی‌شود بلکه لازم است نبض فرد را بگیریم تا به تغییرات ضربان قلب او پی ببریم.

حتی رفتارهایی وجود دارند که علی‌رغم تغییر در بدن فرد، بدون وجود دستگاه‌های مناسب قابل مشاهده نیست. بنابراین می‌توانیم رفتار را اینگونه تعریف کرد: آن دسته از تغییرات حرکتی موجود زنده ارگانیزم که به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم قابل ثبت و اندازه گیری باشد.

به بیان حسن ملکی زندگی انسان از مراحل متعددی تشکیل شده است که هر یک از آن مراحل در مقایسه با مراحل دیگر از ویژگی‌های خاص خود تبعیت می‌نماید که آگاهی از آن‌ها برای مربیان، سرپرستان و تربیت‌کنندگان انسان ضرورت دارد. این عمل به‌ صورت تخصصی از اهمیت دو چندانی برخوردار است. مثلا کسی که با سالمندان سر و کار دارد آشنایی او با ویژگی‌ها، مسائل و مشکلات سالمندان اولویت دارد. در این میان آشنایی مربیانی که با کودکان و نوجوانان سر و کار دارد با ویژگی‌های رشدی، مسائل، نیازها و... کودکان و نوجوانان اهمیت بیشتری پیدا می‌کند تا بتوانند در تربیت آن‌ها برخوردی عملی، علمی و اصولی داشته باشند.

کلمات کلیدی: روانشناسی کودکان- روانشناسی نوجوانان- روانشناسی رشد